Tytuł książki lub filmu nie zawsze będzie chroniony przepisami prawa autorskiego. Jak zatem chronić tytuł?
- Tytuł podlega ochronie prawnoautorskiej tylko, jeśli sam stanowi utwór w rozumieniu prawa autorskiego
- Prawo autorskie nie jest jednak jedynym aktem prawnym pozwalającym na ochronę tytułu
- Tytuł można też chronić na gruncie prawa własności intelektualnej, ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz przepisów o ochronie dóbr osobistych
Tytuł jako utwór w świetle prawa autorskiego
Zgodnie z art. 1 ust. 1 prawa autorskiego utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Z orzecznictwa sądów wynika, że tytuł musi przy tym posiadać pewną wartość twórczą, wskazywać na wysiłek intelektualny twórcy. Jeżeli tytuł książki, czy filmu spełnia powyższe założenia może podlegać ochronie na gruncie prawa autorskiego.
Sporny pozostaje jednak status tytułów jednowyrazowych, nawet jeśli są one w całości wymyślone. O ile przedstawiciele doktryny dopuszczają objęcie ochroną prawnoautorską także pojedynczych wyrazów, to w praktyce sądów nie zdarzyły się jeszcze orzeczenia przyznające taką ochronę.
Ochrona tytułu na gruncie prawa autorskiego
Jeżeli tytuł spełnia wymogi ustalone dla utworu, podlega ochronie przewidzianej w prawie autorskim. Ochrona ta jest przyznawana z mocy prawa i powstaje wraz z momentem utrwalenia utworu.
Twórcy przysługują zatem m.in. następujące roszczenia:
- o zaniechanie naruszanie
- o usunięcie skutków naruszenia
- o naprawienie wyrządzonej szkody
- o wydanie uzyskanych korzyści
Tytuł jako znak towarowy
Fakt, że tytuł nie stanowi utworu nie pozbawia go jednak ochrony na gruncie innych aktów prawnych. Przede wszystkim tytuł, nawet jednowyrazowy, może zostać zarejestrowany jako znak towarowy. Znak towarowy ujawniony w rejestrze znaków towarowych podlega ochronie przewidzianej w prawie własności przemysłowej.
Uzyskanie ochrony znaku towarowego odbywa się jednak wyłącznie na wniosek zainteresowanego podmiotu, a sama ochrona jest ograniczona w czasie.
Znak towarowy zastrzega się jednak dla określonych klas towarów i usług, w których znak ten będzie faktycznie wykorzystywany. Zatem przykładowo, mimo zarejestrowania tytułu książki, jako znaku towarowego, nie będzie naruszeniem prawa do znaku towarowego otwarcie kawiarni o takiej nazwie.
Należy jednak pamiętać, że posługiwanie się tytułem może stanowić także czyn nieuczciwej konkurencji polegający np. na wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, towarów lub usług. Dochodzenie roszczeń związanych z czynami nieuczciwej konkurencji zostało uregulowane w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Tytuł jako dobro osobiste
Tytuł utworu może także podlegać ochronie na gruncie art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego, tj. na gruncie przepisów o ochronie dóbr osobistych. Jednym z dóbr osobistych wymienionych przez ustawodawcę jest bowiem prawo do twórczości artystycznej.
Osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, może żądać:
- zaniechania bezprawnego działania,
- usunięcia skutków bezprawnego działania, w szczególności żeby złożone zostało oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
- zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny,
- naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
Ochronie z tego tytułu mogą podlegać nie tylko tytuły, ale także wyrażenia nie wyczerpujące kryteriów przewidzianych dla utworu. W wyroku z dnia 5 marca 2004 r., w sprawie o sygn. akt I ACa 35/04 Sąd Apelacyjny w Krakowie przyznał prawo do takiej ochrony słynnemu filmowemu zdaniu „Ciemność widzę, ciemność”.
Poszukują Państwo pomocy w sprawach związanych z prawami autorskimi? Nasza Kancelaria doradztwa autorom i nabywcom praw autorskich. Zachęcamy do kontaktu pod adresem: kancelaria@kancelariafrey.pl
