Self-cleaning to procedura pozwalająca wykonawcy na wykazanie, że mimo istnienia przesłanek do wykluczenia go w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego wykonawca podjął działania wykazujące jego rzetelność. Na czym polega self-cleaning w prawie zamówień publicznych?
- Samooczyszczenie pozwala wykonawcy na udział w postępowaniu mimo istnienia przesłanek do jego wykluczenia
- Skuteczny self-cleaning wymaga przedłożenia dowodów wykazujących eliminację skutków popełnionego przez wykonawcę deliktu
- Brak samooczyszczenia lub błędne oświadczenie może skutkować wykluczeniem wykonawcy z postępowania
Przesłanki wykluczenia wykonawcy w PZP
Prawo zamówień publicznych przewiduje dwa rodzaje przesłanek wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego: obligatoryjne oraz fakultatywne.
Te pierwsze przesłanki wynikają wprost z ustawy i nie mogą być modyfikowane przez zamawiającego. Oznacza to, że zamawiający wykluczy wykonawcę zawsze, gdy zaistnieje którakolwiek z przesłanek obligatoryjnych wymienionych w art. 108 PZP. Może to mieć miejsce np. w przypadku prawomocnego skazania za określone przestępstwo lub prawomocnego orzeczenia zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne.
W kwestii przesłanek fakultatywnych zamawiający ma prawo do wyboru, która z dziesięciu przesłanek wymienionych w art. 109 PZP będzie brana przez niego pod uwagę w określonym postępowaniu. Dana przesłanka musi zostać wymieniona w dokumentach postępowania. Mimo, że wybór konkretnej przesłanki jest dobrowolny, to w przypadku jej ziszczenia zamawiający również będzie zobowiązany do wykluczenia wykonawcy, którego dana przesłanka dotyczy.
Procedura samooczyszczenia w PZP
Self-cleaning uregulowany został w art. 110 ust. 2 prawa zamówień publicznych. Samooczyszczenie to rodzaj procedury sanacyjnej, pozwalającej wykonawcy na udział w postępowaniu, mimo istnienia przesłanek do wykluczenia go z postępowania. Innymi słowy, self-cleaning polega na przyznaniu przez wykonawcę, że zachodzą wobec niego przesłanki wykluczenia, przy jednoczesnym wykazaniu, że podjął on środki naprawcze w kwestii danego naruszenia.
Wykonawca musi wykazać, że w ramach samooczyszczenia spełnił łącznie trzy warunki:
1) naprawił lub zobowiązał się do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, wykroczeniem lub swoim nieprawidłowym postępowaniem, w tym poprzez zadośćuczynienie pieniężne,
2) wyczerpująco wyjaśnił fakty i okoliczności związane z przestępstwem, wykroczeniem lub swoim nieprawidłowym postępowaniem oraz spowodowanymi przez nie szkodami, aktywnie współpracując odpowiednio z właściwymi organami (w tym organami ścigania) lub zamawiającym,
3) podjął konkretne środki techniczne, organizacyjne i kadrowe, odpowiednie dla zapobiegania dalszym przestępstwom, wykroczeniom lub nieprawidłowemu postępowaniu (w szczególności: zerwał wszelkie powiązania z osobami lub podmiotami odpowiedzialnymi za nieprawidłowe postępowanie wykonawcy, czy zreorganizował personel).
Skuteczny self-cleaning
Inicjatywa dotycząca samooczyszczenia zawsze spoczywa na wykonawcy. To wykonawca mając świadomość zaistnienia wobec niego przesłanek wykluczenia powinien wszcząć procedurę self-cleaningu. Co ważne, zamawiający nie ma obowiązku wzywania wykonawcy do przedstawienia stosownych dokumentów. Brak samooczyszczenia przez wykonawcę może więc skutkować wykluczeniem wykonawcy z postępowania. Self-cleaning jest skuteczny tylko wtedy, gdy wykonawca jednocześnie przyznaje się do popełnienia naruszenia. Zaprzeczenie popełnieniu deliktu sprawia, że samooczyszczenie nie przyniesie rezultatu.
Samooczyszczenie musi być poparte dowodami. Ustawa nie wprowadza katalogu dowodów, zatem każdorazowo trzeba je dostosować do wagi naruszenia Za dowód może posłużyć m.in. potwierdzenie przelewu zapłaty kary umownej, dowód zakupu określonych urządzeń, czy pisemne oświadczenie pokrzywdzonego o naprawieniu szkody.
Na podstawie przedłożonych przez wykonawcę dowodów zamawiający ocenia, czy podjęte przez wykonawcę czynności są wystarczające do wykazania jego rzetelności, uwzględniając wagę i szczególne okoliczności czynu wykonawcy. Jeżeli czynności podjęte przez wykonawcę nie są wystarczające do wykazania jego rzetelności, zamawiający wyklucza wykonawcę.
Termin na self-cleaning
Z orzecznictwa Krajowej Izby Odwoławczej (KIO) nie wynika jednoznacznie na jakim etapie postępowania najpóźniej można zainicjować self-cleaning. Z tego względu należy uznać, że samooczyszczenie powinno zostać przeprowadzone jak najwcześniej, najlepiej wraz ze złożeniem oferty lub wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Jeżeli jednak wykonawca nie ma świadomości występowania przesłanek wykluczenia i poweźmie taką wiedzę później albo z uzasadnionych przyczyn nie może dostarczyć wszystkich dowodów, może przeprowadzić procedurę self-cleaningu także na dalszych etapach postępowania. Należy jednak pamiętać, że samooczyszczenie jest dopuszczalne jedynie na etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Nie jest możliwe złożenie oświadczenia o self-cleaningu na etapie postępowania odwoławczego.
Mają Państwo wątpliwości dotyczące składania oświadczenia o samooczyszczeniu? Nasza kancelaria doradza wykonawcom ubiegającym się o udzielenie zamówienia. Zachęcamy do kontaktu pod adresem: kancelaria@kancelariafrey.pl
