Przeglądając księgi wieczyste można natknąć się na informację, że podstawą wpisu prawa własności nieruchomości rolnej jest akt własności ziemi. W dzisiejszym wpisie wyjaśniamy czym jest taki akt własności ziemi oraz jakie skutki miało jego wydanie.
- Akty własności ziemi były decyzjami administracyjnymi wydawanymi w latach 1971-1982 przez nieistniejące już prezydia rad powiatowych
- Decyzje te miały na celu uregulowanie stanu prawnego gospodarstw rolnych, bardzo często bowiem ich własność była przenoszona w nieformalny sposób
- Chociaż akty własności ziemi nie są już wydawane, pozostają podstawą do zakładania ksiąg wieczystych i dokonywania w nich wpisów
Czym jest akt własności ziemi?
Akt własności ziemi (w skrócie AWZ) to rodzaj decyzji administracyjnej wydawanej przez nieistniejący już organ administracyjny – prezydium rady powiatowej, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Decyzja taka była wydawana na wniosek strony lub z urzędu, a jej celem było potwierdzenie statusu właściciela nieruchomości rolnej.
Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 1 ww. ustawy, nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych i znajdujące się w dniu wejścia tej ustawy w życie w samoistnym posiadaniu rolników stają się z mocy samego prawa własnością tych rolników, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku.
Z kolei stosownie do at. 1 ust. 2 ww. ustawy, rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie tej ustawy posiadają nieruchomości jako samoistni posiadacze nieprzerwanie od lat pięciu, stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, chociażby nie spełniali opisanych powyżej warunków. Jednakże, jeśli uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następuje tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez lat dziesięć.
Akt własności ziemi – jak uzyskać ten dokument?
Akty własności ziemi przestały być wydawane w związku z uchyleniem ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych w 1982 r. W tym samym roku kompetencje prezydiów rad powiatowych w zakresie ustalania statusu właściciela nieruchomości rolnych przejęły sądy.
Co jednak istotne, zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, w mocy pozostaje nabyta na podstawie uchylonej ustawy własność nieruchomości oraz związane z tym nabyciem skutki prawne. Akt własności ziemi nadal posiada zatem istotne znaczenie prawne w kontekście ustalania, komu przysługuje prawo własności nieruchomości rolnej.
Może się jednak zdarzyć, że właściciel nieruchomości rolnej nie zachował kopii aktu własności ziemi. W tej sytuacji nadal jednak możliwe jest uzyskanie kopii aktu własności ziemi. Aby uzyskać kopię tego dokumentu właściciel, jego spadkobierca lub inny podmiot mający w tym interes prawny powinien zwrócić się ze stosownym wnioskiem do organu administracyjnego, który przejął kompetencje prezydium rady powiatowej lub do właściwego oddziału Archiwum Państwowego, jeśli akta nie znajdują się już w posiadaniu tego organu.
Akt własności ziemi a wpis w księdze wieczystej
Zgodnie z art. 15 ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych ostateczna decyzja stwierdzająca nabycie własności nieruchomości stanowi podstawę do ujawnienia nowego stanu własności w księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów. Przepis ten, mimo uchylenia samej ustawy nadal stanowi podstawę do założenia księgi wieczystej lub wpisu prawa własności do księgi wieczystej.
Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1999 r. w sprawie o sygn. akt III CKN 603/98 z dniem 1 stycznia 1992 r. wyłączona została zarówno administracyjna, jak i sądowa kontrola aktów własności ziemi wydanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.
Potrzebują Państwo pomocy w sprawach związanych z własnością nieruchomości? Nasza Kancelaria reprezentuje klientów w postępowaniach sądowych i administracyjnych. Szczegóły w zakładce: prawo budowlane i nieruchomości. Zachęcamy także do kontaktu pod adresem: kancelaria@kancelariafrey.pl
