Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedną z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Wraz z rozwojem gospodarczym powstaje coraz więcej takich osób prawnych, a to wiąże się także z rozwojem obrotu udziałami w takich spółkach. W poniższym wpisie wyjaśniamy, jak przeprowadzić zbycie udziałów w spółce z o.o.
- Zbycie udziałów w spółce z o.o. musi nastąpić w formie szczególnej tj. z podpisami notarialnie poświadczonymi
- Zbycie udziałów w spółce z o.o. może być ograniczone umową spółki. Spółka poprzez zarząd może ograniczyć swobodę rozporządzania udziałem przez wspólnika
- Ustawa Kodeks spółek handlowych dopuszcza możliwość rozporządzania częściami lub ułamkowymi częściami udziału
Zbycie udziałów – ograniczenia formalne
Z uwagi na nieprzecenione znaczenie udziałów w obrocie prawnym na rynku spółek prawa handlowego, ustawodawca nałożył rygory formy szczególnej dla umów zbycia udziałów w spółce z o.o. Zgodnie z art. 180 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej jako „k.s.h.”), zbycie udziału powinno nastąpić w drodze umowy w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Konieczna jest zatem wizyta u notariusza, jeśli chcemy aby zbycie udziałów w spółce z o.o. było skuteczne. Niedochowanie tej formy umowy prowadzi do nieważności umowy (art. 73 § 2 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h.). Pewne ułatwienie istnieje, jeśli spółka została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umownego. W takich wypadkach, od 1.04.2016 r. polskie prawo przewiduje o wiele tańszą i bardziej komfortową dla stron umowy formę – wzorzec udostępniony w systemie teleinformatycznym. Do zawarcia umowy zbycia w takiej formie wystarczy opatrzenie wypełnionego wzorca podpisami elektronicznymi, podpisami zaufanymi lub podpisami osobistymi stron.
Zgoda spółki na zbycie udziałów
Wymiana zgodnych oświadczeń stron może jednak nie wystarczyć do skutecznego przeniesienia udziałów. Uprawnienia do zbycia udziału nie można całkowicie wyłączyć w drodze umowy, ale zgodnie z art. 182 § 1 k.s.h. w umowie spółki można przewidzieć, że zbycie udziałów w spółce będzie uzależnione od zgody spółki na tę czynność lub w inny sposób ograniczone – w doktrynie wskazuje się np. na możliwość zastrzeżenia prawa pierwszeństwa lub prawa pierwokupu. Warto pamiętać, że te pojęcia, choć bliskoznaczne, nie są tożsame. Prawo pierwszeństwa obliguje wspólnika chcącego zbyć udziały do zaoferowania najpierw nabycia udziałów pozostałym wspólnikom spółki. Prawo pierwokupu natomiast daje wspólnikom czasowe uprawnienie prawokształtujące do nabycia sprzedanych udziałów. Do prawa pierwokupu stosuje się odpowiednio przepisy art. 596-602 k.c.
Zgoda spółki na zbycie udziałów jest również wymagana, jeśli udział chce zbyć wspólnik zobowiązany do powtarzających się świadczeń niepieniężnych (art. 176 § 1 i 3 k.s.h.). Można to jednak zmienić odmiennym postanowieniem w umowie spółki.
Przepisy dot. wyrażania zgody przez spółkę są określone w art. 182 §3-5 k.s.h., mają one jednak charakter przepisów dyspozytywnych i także mogą być zmienione w umowie spółki. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w imieniu spółki zgodę na zbycie udziałów wyraża zarząd oświadczeniem w formie pisemnej.
Zbycie udziałów, gdy brak zgody spółki
Odmowa wyrażenia zgody nie zamyka ostatecznie wspólnikowi chcącemu zbyć udziały drogi do dokonania tej czynności. Wspólnikowi przysługuje bowiem prawo do wniosku do sądu rejestrowego o wyrażenie przez ten sąd zgody na zbycie udziałów – musi jednak podać sądowi ważne powody, które uzasadniają to zbycie. Klauzula ważnych powodów jest klauzulą generalną i trudno jednoznacznie określić katalog ważnych powodów w rozumieniu ustawy. Jako przykład takiego ważnego powodu może posłużyć konflikt nie do zażegnania między wspólnikami.
W postępowaniu przed sądem rejestrowym spółka może wskazać osobę, której według spółki wspólnik może zbyć udziały. W razie braku porozumienia między tą osobą a wspólnikiem co do ceny za udziały oraz terminu zapłaty, osoba wskazana lub wspólnik mogą zawnioskować do sądu o ustalenie powyższych kwestii. Nieuiszczenie w terminie zapłaty przez wskazaną przez spółkę osobę daje wspólnikowi prawo do rozporządzenia udziałem niezależnie od woli spółki, chyba że wspólnik nie przyjął oferowanej zapłaty.
Rozporządzanie częściami udziału
Oprócz zbywania całości udziałów, rozporządzać można częściami lub ułamkowymi częściami udziałów. Rozróżnienie to jest niełatwe do uchwycenia i może budzić problemy interpretacyjne.
Zbycie części udziału polega na tym, że z istniejącego udziału wydziela się udział mniejszy i większy bądź 2 udziały równe – np. wspólnik posiada udział w wysokości 200 zł, następnie zbywa 4/10 udziału, w wyniku którego powstają 2 udziały: jeden w wys. 80 zł (nowy udział nabywcy), drugi w wys. 120 zł (udział zbywcy w mniejszej wysokości niż poprzednio).
Zbycie części udziału jest dopuszczalne jedynie, jeśli:
- umowa spółki przewiduje, że każdy ze wspólników może mieć wyłącznie jeden udział;
- umowa spółki wyraźnie przewiduje dopuszczalność zbycia udziału;
- nowopowstałe udziały mają wartość co najmniej 50 zł.
Nabywcą części udziału może być zarówno osoba trzecia względem wspólników, jak i inny wspólnik. W przypadku zbycia części udziału innemu wspólnikowi, zbyta część udziału powiększa istniejący udział wspólnika, a nie stanowi odrębnego udziału.
Zbycie ułamkowej części udziału
Zbycie ułamkowej części udziału w odróżnieniu od zbycia części udziału nie tworzy nowych udziałów, lecz przenosi ułamkową część własności już istniejącego udziału na nabywcę. Przykładowo, wspólnik posiada jeden udział o wartości 1000 zł; zbywa 4/10 tego udziału nabywcy, wskutek czego udział o wartości 1000 zł jest przedmiotem wspólności między zbywcą a nabywcą w stosunkach 6/10 (zbywca) i 4/10 (nabywca).
Zbycie ułamkowej części udziału jest możliwe wyłącznie w spółce z o.o., w której wspólnik może mieć więcej niż jeden udział. Zgodnie z art. 153 k.s.h. udziały w takiej spółce powinny być równe i są niepodzielne; dlatego też nie jest możliwe zbywanie części udziałów. W przeciwieństwie od zbywania części udziału, umowa spółki nie może przewidywać całkowitego zakazu zbywania ułamkowej części udziału przez wspólnika. Co więcej, ułamkowe części udziału mogą mieć wartość nominalną mniejszą niż 50 zł.
Poszukują Państwo pomocy w sprawach dotyczących funkcjonowania spółek z o.o.? Nasza Kancelaria świadczy stałą i doraźną obsługę prawną spółek. Szczegóły w zakładce: prawo handlowe. Zachęcamy także do kontaktu pod adresem: kancelaria@kancelariafrey.pl
