Chociaż solidarna odpowiedzialność inwestora robót budowlanych została uregulowana w Kodeksie cywilnym oraz Prawie zamówień publicznych, nadal budzi wiele pytań stron umowy o roboty budowlane. W dzisiejszym wpisie przyjrzymy się bliżej temu, na czym polega solidarna odpowiedzialność inwestora, jakie są jej podstawy prawne oraz jakie konsekwencje może mieć dla stron zaangażowanych w proces budowlany.
-
- Solidarna odpowiedzialność inwestora została uregulowana w Kodeksie cywilnym i nie może być modyfikowana w umowie o roboty budowlane
- Warunkiem dochodzenia roszczenia wobec inwestora przez podwykonawcę jest zgodne z ustawą zgłoszenie umowy podwykonawczej inwestorowi
- W przypadku umów zlecanych w ramach zamówień publicznych zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych
Solidarna odpowiedzialność inwestora – podstawa prawna
Solidarna odpowiedzialność inwestora została uregulowana w art. 647 (1) Kodeksu cywilnego (dalej jako „k.c”). W polskim prawie jest to mechanizm mający na celu ochronę interesów podwykonawców oraz dalszych podwykonawców, poprzez zwiększenie odpowiedzialności inwestorów za zobowiązania związane z realizowanymi inwestycjami.
Zgodnie z treścią art. 647 (1) § 1 k.c., inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę.
Należy przy tym wiedzieć, że solidarna odpowiedzialność inwestora obejmuje także odpowiedzialność za zapłatę zobowiązań podwykonawcy, który zawarł umowę z dalszym podwykonawcą, za zapłatę wynagrodzenia temu dalszemu podwykonawcy.
Zgłoszenie robót budowlanych wykonywanych przez podwykonawcę
Jak wskazano powyżej, solidarna odpowiedzialność inwestora powstaje tylko w sytuacji, w której wykonawca zgłosił inwestorowi szczegóły zakres robót podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy, a inwestor nie zgłosił sprzeciwu w terminie 30 dni od otrzymania zgłoszenia. Umowa główna między inwestorem a podwykonawcą najczęściej zawiera dodatkowe postanowienia regulujące tryb zgłaszania umów podwykonawczych oraz wymogi dotyczące treści takich umów. Najczęstszym wymogiem jest zobowiązanie wykonawcy do zgłaszania projektów umów podwykonawczych, których treść będzie podlegała zaopiniowaniu przez inwestora. Dopiero w przypadku braku uwag do projektu umowy, wykonawca będzie mógł zawrzeć umowę z podwykonawcą i zgłosić ją inwestorowi.
Zgłoszenie powinno nastąpić przed przystąpieniem przez podwykonawcę do robót budowlanych. Jeśli podwykonawca wejdzie na plac budowy przed zaakceptowaniem umowy przez inwestora, solidarna odpowiedzialność inwestora nie będzie obejmować wynagrodzenia za prace wykonane przed zgłoszeniem.
Warto pamiętać, że zgłoszenie nie jest wymagane, jeżeli inwestor i wykonawca określili w umowie, zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę (art. 647 (1) § 2 k.c.).
Co ważne, obowiązywania art. 647 (1) k.c. strony nie mogą wyłączyć w umowie o roboty budowlane.
Na czym polega solidarna odpowiedzialność inwestora?
Solidarna odpowiedzialność inwestora oznacza, że podwykonawca według swojego wyboru może dochodzić swoich roszczeń zarówno od wykonawcy, jak i inwestora, a także od obu tych podmiotów jednocześnie. W praktyce oznacza to, że jeśli wykonawca nie wywiązuje się z obowiązku zapłaty wynagrodzenia, podwykonawca ma prawo zwrócić się bezpośrednio do inwestora z żądaniem zapłaty.
Inwestor ponosi odpowiedzialność za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, chyba że ta wysokość przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy głównej. W takim przypadku odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy głównej.
Należy przy tym pamiętać, że solidarna odpowiedzialność inwestora nie dotyczy niezwróconych kaucji gwarancyjnych. Jednak dla oceny tego roszczenia podwykonawcy konieczne będzie ustalenie, czy w umowie rzeczywiście została zastrzeżona kaucja gwarancyjna, czy też wprowadzony został mechanizm zatrzymania wynagrodzenia na poczet zabezpieczenia należytego wykonania robót (chociaż instytucje te mają różny charakter, często są ze sobą mylone).
Co więcej, jeśli solidarna odpowiedzialność inwestora nie została określona w umowie głównej, to nie obejmuje ona odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, ani rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, ponieważ jej źródłem nie jest umowa, a ustawa.
Solidarna odpowiedzialność inwestora w PZP
Solidarna odpowiedzialność inwestora została także odrębnie uregulowana w ustawie Prawo zamówień publicznych (dalej jako „p.z.p.”). Zgodnie z art. 465 p.z.p., w przypadku uchylenia się od obowiązku zapłaty odpowiednio przez wykonawcę, podwykonawcę lub dalszego podwykonawcę. zamawiający musi dokonać bezpośredniej zapłaty wymagalnego wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, który:
-
- zawarł zaakceptowaną przez zamawiającego umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane,
- zawarł przedłożoną zamawiającemu umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi.
- Wynagrodzenie dotyczy wyłącznie należności powstałych po zaakceptowaniu przez zamawiającego umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub po przedłożeniu zamawiającemu poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi.
Solidarna odpowiedzialność inwestora, będącego zamawiającym, obejmuje przy tym wyłącznie należne wynagrodzenie, bez odsetek, należnych podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy.
Co istotne, zamawiający, przed dokonaniem bezpośredniej zapłaty, jest obowiązany umożliwić wykonawcy zgłoszenie, pisemnie, uwag dotyczących zasadności bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy. Dopiero po uzyskaniu takiej informacji inwestor może podjąć decyzję co do zasadności roszczenia o bezpośrednią zapłatę.
Poszukują Państwo pomocy w sprawach związanych ze sporami o roboty budowlane? Nasza kancelaria reprezentuje inwestorów i wykonawców w postępowaniach sądowych. Szczegóły w zakładce prawo budowlane. Zachęcamy także do kontaktu pod adresem: kancelaria@kancelariafrey.pl
