„Wspólnik iluzoryczny”, „prawie jedyny wspólnik” lub „spółka prawie jednoosobowa” to pojęcia stosowane przez ZUS dla potrzeb postępowań dotyczących ustalenia obowiązku objęcia ubezpieczeniami społecznymi. W dzisiejszym wpisie wyjaśniamy, na czym polega taki status wspólnika spółki i jakie są konsekwencje uznania za wspólnika spółki prawie jednoosobowej.
- „Wspólnik iluzoryczny” to pojęcie nieznajdujące oparcia w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych i Kodeksu spółek handlowych
- Zostało utworzone przez ZUS w drodze wykładni prawa, jednak znalazło potwierdzenie w orzecznictwie sądów powszechnych, jak również Sądu Najwyższego
- Na szczęście dla wspólników spółek wieloosobowych, nie wszystkie sądy podzielają ten pogląd, co daje szanse na skuteczne odwołanie się od decyzji ZUS
Co to znaczy „wspólnik iluzoryczny”?
Koncepcja „wspólnika iluzorycznego” stosowana na potrzeby decyzji wydawanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wynika z przyjętej przez ten organ wykładni przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z art. 4 § 1 pkt 3 Kodeksu spółek handlowych, spółka jednoosobowa to spółka kapitałowa, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza.
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby wykonujące pozarolniczą działalność obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 4 tej ustawy za osobę prowadzącą taką działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Chociaż literalna wykładnia wszystkich ww. przepisów powinna prowadzić do wniosku, że obowiązkowo objęci ubezpieczeniami społecznymi pozostają jedynie ci wspólnicy, którzy są jedynymi wspólnikami spółki z o.o. ZUS konsekwentnie wydaje decyzje, w których stwierdza objęcie obowiązkowymi ubezpieczeniami także wspólników posiadających znaczącą większość udziałów w spółce wieloosobowej.
Kim jest wspólnik iluzoryczny?
Wydając wyżej wskazane decyzje ZUS uznaje jednocześnie, że osoby, które posiadają małą ilość udziałów (najczęściej do 10%, przez co nie są ujawniane w KRS), w rzeczywistości nie mają wpływu na działalność spółki z o.o. Chociaż pojęcie „wspólnik iluzoryczny”, którym posługuje się w takich decyzjach ZUS budzi kontrowersje, z uwagi na sprzeczność z literalnym brzmieniem przepisów, to znalazła także poparcie sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego.
Z orzecznictwa sądów wynika, że o występowaniu wspólnika iluzorycznego mówimy wtedy, gdy jeden ze wspólników wieloosobowej sp. z o.o. z uwagi na swoją pozycję w spółce posiada w zasadzie całość uprawnień o charakterze korporacyjnym i majątkowym, a więc ma nieograniczone uprawnienie do wyłącznego decydowania o sprawach spółki. De facto więc uprawnienia takiego wspólnika większościowego są równe uprawnieniom wspólnika posiadającego całość udziałów, zatem na gruncie ubezpieczeń społecznych wspólnik taki powinien być traktowany jak wspólnik spółki jednoosobowej.
Spółka prawie jednoosobowa – konsekwencje dla wspólnika
W pierwszej kolejności ZUS wyda wobec wspólnika posiadającego większość udziałów decyzję w przedmiocie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Decyzję tę należy zaskarżyć, w przeciwnym razie ZUS będzie mógł dochodzić od wspólnika zaległych składek wraz z odsetkami i to do pięciu lat wstecz od wszczęcia postępowania.
Czy można się bronić przed uznaniem za prawie jedynego wspólnika?
Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę oddziału, wnoszone w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Przed sądem trzeba będzie przede wszystkim wykazać, że drugi ze wspólników rzeczywiście bierze udział w funkcjonowaniu spółki, a zatem że nie jest to wspólnik iluzoryczny. Z orzecznictwa sądów wynika bowiem, że przypadek każdej spółki należy oceniać indywidualnie.
Na szczęście dla ubezpieczonych, nie wszystkie sądy podzielają koncepcję ZUS dotyczącą wspólnika iluzorycznego. W ostatnim czasie pojawiło się kilka orzeczeń wprost kwestionujących tego rodzaju wykładnię. W orzeczeniach tych sądy powszechne wskazują, że tworzenie tego rodzaju pojęć, sprzecznych z literalną wykładnią przepisów Kodeksu spółek handlowych i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie zasługuje na aprobatę.
Poszukują Państwo pomocy w sprawach związanych z ubezpieczeniami społecznymi? Nasza Kancelaria reprezentuje ubezpieczonych w sporach z ZUS. Szczegóły w zakładce prawo pracy i ubezpieczeń społecznych. Zachęcamy także do kontaktu pod adresem: kancelaria@kancelariafrey.pl
