Chociaż polskie prawo autorskie stawia przede wszystkim na ochronę interesów twórców, to w przypadku utworów architektonicznych przewiduje także wyjątki od przysługującego im prawa do wyłącznego decydowania o rozpowszechnianiu utworów. Jednym z nich jest tak zwane prawo panoramy, umożliwiające legalne korzystanie ze zdjęć budynków.
- Legalne korzystanie ze zdjęć budynków jest dopuszczalne na mocy art. 33 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
- Wprowadzone tym przepisem tzw. prawo panoramy, stanowi wyjątek od generalnego ustawowego zakazu wykorzystywania cudzych utworów
- Prawo panoramy nie jest jednak nieograniczone, nie można bowiem zastosować go m.in. do wnętrz budynków lub do obiektów niedostępnych powszechnie dla publiczności
Budynek jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego
Jak wskazuje art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (jest to jednocześnie definicja legalna pojęcia „utwór”). Natomiast zgodnie z ust. 2 wyżej cytowanego przepisu, w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są m.in. utwory architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne. Ochrona prawnoautorska będzie zatem przysługiwać takim obiektom jak budynki, wiaty przystankowe, stadiony czy mosty.
Należy przy tym pamiętać, że utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną, a ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Budynek a prawo autorskie
Mimo, że budynek, most lub inny utwór architektoniczny stanowią przedmiot ochrony prawa autorskiego, ustawodawca, zdając sobie sprawę z ich odmienności w stosunku do innych utworów, zdecydował o wprowadzeniu pewnych wyjątków w zakresie ochrony prawnoautorskiej.
Wśród nich można wymienić:
- zakaz dozwolonego użytku prywatnego (art. 23 ust. 1 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych),
- zakaz odstąpienia lub innego wypowiedzenia umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych na inwestora z uwagi na istotne interesy twórcze (art. 56 ust. 4 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych),
- nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy, jeśli strony nie postanowią inaczej w zawieranej umowie (art. 61 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych).
Korzystanie ze zdjęć budynków – prawo panoramy
Kolejnym istotnym wyjątkiem będzie prawo do korzystania ze zdjęć budynków i ich rozpowszechniania. Wynika to z art. 33 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który wprowadza tzw. prawo panoramy, będące wyjątkiem od zakazu wykorzystywania cudzych utworów. Zgodnie ze wskazanym przepisem wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach.
Bez obaw o naruszenie prawa autorskiego, można więc dodawać w mediach społecznościowych zdjęcia z wakacji. Co więcej, rozpowszechnianie takie może mieć także charakter komercyjny. Zdjęcia budynków mogą zatem stać się elementem plakatów, czy spotów reklamowych.
Kiedy korzystanie ze zdjęć budynków będzie niezgodne z prawem?
Nie zawsze jednak korzystanie ze zdjęć budynków będzie zgodne z prawem. Do naruszenia prawa autorskich twórcy obiektu mogłoby dojść między innymi w przypadku, gdyby:
- na obiekcie widniała tablica z napisem „zakaz fotografowania” lub podobna,
- obiekt nie był powszechnie dostępny dla odbiorców np. był dostępny jedynie z drogi wewnętrznej dostępnej jedynie dla członków wspólnoty mieszkaniowej,
- fotografia miała obejmować wnętrze budynku (wnętrza budynków, nawet jeśli są to budynki użyteczności publicznej nie wpisują się w dozwolony użytek).
Zakazane jest także wykorzystanie utworu do tego samego użytku, a więc np. korzystanie ze zdjęć budynków w celu dokładnego odtworzenia uwiecznionego na nich domu.
Powyższe regulacje dotyczą jednak wyłącznie polskiego prawa autorskiego i chronionych nim utworów. Tzw. prawo panoramy nie zawsze znajduje swój odpowiednik w zagranicznych ustawach (przykładowo nie przewidział go belgijski ani francuski ustawodawca). Należy zatem z rozwagą rozpowszechniać zdjęcia zrobione poza granicami kraju, ponieważ korzystanie ze zdjęć budynków znajdujących się innych krajach nie zawsze będzie legalne.
Potrzebują Państwo pomocy w sprawach związanych z prawami autorskim? Nasza Kancelaria doradza zarówno twórcom, jak i nabywcom praw autorskich w tym zakresie. Szczegóły w zakładce prawo cywilne. Zachęcamy także do kontaktu pod adresem: kancelaria@kancelariafrey.pl
