Fundacja rodzinna to stosunkowo nowa instytucja w polskim systemie prawnym, pozwalająca na uregulowanie kwestii sukcesji rodzinnej firmy. W dzisiejszym wpisie prezentujemy podstawowe informacje o fundacji rodzinnej.
- Fundacja rodzinna to osoba prawna powołana przez fundatora w określonym przez niego w statucie celu
- Beneficjentami fundacji rodzinnej mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego
- Dokumentem regulującym działalność fundacji rodzinnej jest jej statut, dlatego warto starannie zredagować jego postanowienia, mając na uwadze cele założone przez fundatora
Czym jest fundacja rodzinna?
Zgodnie z ustawą z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (dalej jako „ustawa”), fundacja rodzinna to osoba prawna utworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Jej szczegółowy cel powinien być określony w statucie nadanym przez fundatora.
W praktyce założenie fundacji rodzinnej służy zapewnieniu fundatorowi pewności, co do dalszych losów majątku zgromadzonego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Fundacja rodzinna nie jest klasycznym przedsiębiorcą w rozumieniu prawa przedsiębiorców, ponieważ może prowadzić działalność jedynie w ograniczonym zakresie, obejmującym:
- zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
- najem, dzierżawę lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie,
- przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwo w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach,
- nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze,
- udzielanie pożyczek wskazanym w ustawie podmiotom,
- obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcję przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy niektórych produktów roślinnych i zwierzęcych,
- gospodarkę leśną.
Odpowiedzialność fundatora fundacji rodzinnej
Co szczególnie istotne, fundator nie odpowiada za zobowiązania fundacji. Natomiast fundacja rodzinna może odpowiadać za niektóre zobowiązania fundatora.
Fundacja rodzinna odpowiada bowiem solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.
Fundacja rodzinna odpowiada także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. W przypadku gdy egzekucja z majątku fundatora obowiązku alimentacyjnego powstałego po ustanowieniu fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna, uprawniony może prowadzić egzekucję z majątku fundacji rodzinnej.
Fundacja rodzinna – powstanie
Fundacja rodzinna może być powołana za życia fundatora lub na wypadek jego śmierci – na mocy stosownego zapisu testamentowego. W tym pierwszym przypadku, fundację może założyć więcej niż jedna osoba fizyczna.
Podstawowym dokumentem regulującym działalność fundacji rodzinnej jest jej statut. Ustawa pozostawia fundatorowi dużą swobodę w zakresie jego treści, dlatego warto starannie zredagować jego postanowienia, mając na uwadze cele założone przez fundatora.
Fundacja rodzinna będzie skutecznie powołania, jeśli jej fundator podejmie następujące kroki:
- złożenie przed notariuszem oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie,
- ustalenie statutu, spełniającego wymogi przewidziane w art. 26 ustawy,
- sporządzenie spisu mienia,
- ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut,
- wniesienie funduszu założycielskiego, nie mniejszego niż 100.000,00 zł,
- wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych, prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Osobowość prawną fundacja rodzinna uzyskuje dopiero w momencie wpisu do rejestru. W okresie pomiędzy sporządzeniem aktu założycielskiego albo ogłoszeniem testamentu działa jako fundacja rodzinna w organizacji.
Beneficjent fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna może zostać powołana w szczególności w celu pokrycia kosztów utrzymania lub kształcenia beneficjenta będącego osobą fizyczną lub wspierania działalności organizacji pożytku publicznego. Nie ma przeszkód żeby jednym z beneficjentów został sam fundator. Każdy beneficjent powinien być jednak umieszczony na liście beneficjentów.
Świadczenia przysługujące beneficjentowi fundator określa w statucie. Może to zrobić z zastrzeżeniem warunku lub terminu.
Beneficjent nie może zbyć swoich praw lub obowiązków przyznanych w statucie, może się ich jednak w każdym czasie zrzec.
Ustawa ustanawia prawo uzyskiwania informacji o działalności fundacji rodzinnej przez beneficjenta, w tym także prawo wglądu do dokumentów fundacji oraz żądania wyjaśnień od zarządu. Beneficjent może także kierować do organów fundacji rodzinnej uwagi, opinie lub zalecenia dotyczące jej działalności.
Organy fundacji rodzinnej
Organami fundacji rodzinnej są zarząd, zgromadzenie beneficjentów oraz fakultatywnie – rada nadzorcza. Od decyzji fundatora będzie zależała ilość członków danego organu i jego skład.
Zgodnie z ustawą, każda fundacja rodzinna musi posiadać zarząd, składający się z jednego lub większej liczby członków. Każdy członek zarządu jest zobowiązany do dokładania należytej staranności oraz postępowania w sposób lojalny wobec fundacji rodzinnej.
Do zadań zarządu należy:
- prowadzenie spraw fundacji rodzinnej oraz reprezentowanie jej,
- realizacja celów fundacji rodzinnej określonych w statucie,
- podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności fundacji rodzinnej,
- tworzenie, prowadzenie i aktualizowanie listy beneficjentów zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami zawartymi w statucie,
- informowanie beneficjenta o przysługującym mu świadczeniu,
- spełnianie świadczenia przysługującego beneficjentowi.
Kolejnym obligatoryjnym organem jest zgromadzenie beneficjentów, które tworzą wszyscy beneficjenci fundacji, którym statut przyznaje prawo do uczestnictwa w tym organie.
Uchwały zgromadzenia beneficjentów wymagają:
- rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy,
- udzielenie absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków,
- podział lub pokrycie wyniku finansowego netto,
- wybór firmy audytorskiej, w przypadku gdy sprawozdanie finansowe, podlega badaniu;
- inne sprawy wymienione w ustawie lub statucie.
Fundator nie musi natomiast powoływać rady nadzorczej. Jeśli fundator zdecyduje się na jej ustanowienie, do podstawowych zadań tego organu będzie należało pełnienie funkcji nadzorczych w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych w statucie. Rada nadzorcza może składać się z jednego lub większej liczby członków.
Fundacja rodzinna a obowiązki podatkowe
Fundacja rodzinna jest podatnikiem podatki od osób prawnych (CIT). Jej dochody, na mocy zwolnienia podmiotowego, są jednak częściowo zwolnione z tego podatku. Opodatkowanie fundacji rodzinnej stawką CIT w wysokości 15% powstaje dopiero w przypadku wypłaty świadczeń dla beneficjentów lub likwidacji fundacji.
Szczegółowy zakres obciążeń podatkowych będzie zależał od faktycznej działalności fundacji. Fundacja rodzinna może bowiem zapłacić podatek od nieruchomości, podatek VAT, PCC lub CIT od świadczeń wypłacanych beneficjentom, ukrytych zysków oraz od dochodów z działalności, która wykracza poza zakres określony w statucie. Jednocześnie zwolnienie podmiotowe z CIT przestanie obowiązywać co do przychodów powstałych z działalności fundacji, która wykracza poza dozwolony przepisami zakres.
Z kolei dochody fundatora lub beneficjenta otrzymane z fundacji rodzinnej będą opodatkowane wyłącznie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
Z opłacania PIT będą jednak zwolnione następujące grupy krewnych fundatora:
- małżonkowie,
- zstępni,
- wstępni,
- pasierbowie,
- zięciowie i synowe,
- rodzeństwo,
- ojczym, macocha,
- teściowie.
Założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) ani podatkiem dochodowym od osób prawnych.
Potrzebują Państwo pomocy w sprawach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej? Nasza Kancelaria świadczy usługi na rzecz JDG, spółek oraz innych osób prawnych. Szczegóły w zakładce prawo gospodarcze. Zachęcamy także do kontaktu pod adresem: kancelaria@kancelariafrey.pl
